Jugo, moja Jugo

Izložba Jugo, moja Jugo – gastarbajterske priče, o jugoslovenskim radnicima na privremenom radu u Austriji i Nemačkoj, otvorena je u Muzeju istorije Jugoslavije 15. decembra 2016. godine. Izložba je deo šireg istraživačkog projekta koji je povezan sa dva značajna datuma: 50 godina od potpisivanja Sporazuma o angažovanju radne snage sa Austrijom 1966. i sa Nemačkom 1968. godine.

Na čelu stručnog tima izložbe Jugo, moja Jugo su: Aleksandra Momčilović Jovanović i Tatomir Toroman, kustosi, etnolozi-antropolozi (Muzej istorije Jugoslavije) i Ljubomir Bratić, politički filozof i aktivista (Beč). Saradnici na projektu su Vladimir Ivanović, istoričar (Berlin), Rudiger Rosig, sociolog i novinar (Berlin), Vesna Đokić, istoričarka (Arhiv Jugoslavije), Boris Kralj, umetnik i fotograf (Berlin) i Marija Dragišić, etnološkinja (Republički zavod za zaštitu spomenika kulture).

Po prvi put u domaćoj muzejskoj praksi, izložba Jugo, moja Jugo – gastarbajterske priče obrađuje ovu temu u želji da osvetli segment manje-više negirane istorije ljudi, koji su sterotipizirani i kojima je osporavana uloga u kulturnom i privrednom razvoju Jugoslavije. Muzejskoj interpretaciji prethodila su terenska i arhivska istraživanja, a razumevanju kompleksnosti fenomena pomogli su brojni radnici na privremenom radu u Austriji i Nemačkoj deleći svoja sećanja i njima značajne predmete.

Gastarbajteri su imali višestruk uticaj na jugoslovensko društvo i kulturu, posebno na svakodnevni život stanovništva i često su u lokalnim zajednicama bili glavni inicijatori i akteri raznih promena. Odlazili su uglavnom iz malih, najčešće seoskih, sredina u industrijske centre Zapadne Evrope. Menjali su dotadašnje i sticali nove navike i običaje postajući značajni socio-kulturalni medijatori u komunikaciji i razmeni između socijalizma i kapitalizma, Istoka i Zapada, sela i grada, Balkana i Evrope. Gastarbajteri su uticali i na svakodnevni život u Nemačkoj i Austriji postajući, umesto gostiju, kolege i komšije, prijatelji i prihvaćeni članovi zajednice.

Izložba će biti otvorena do kraja maja 2017. godine. U okviru dodatnih programa biće organizovana stručna vođenja kroz izložbu, radionice za decu, projekcije filmova i debate. Projekat se realizuje uz podršku Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, Austrijskog kulturnog foruma i Gete instituta.

Izložba se sastoji od tri glavne celine: Tragovi, Ljudi i Samoistorizacija.

U celini Tragovi grupisani su istorijski tragovi – dokumenti i predmeti koji su bili zaboravljeni, zanemareni, procenjeni kao nevažni, a koji su pronađeni u istorijskim i medijskim arhivima, ali i na buvljim pijacama.

Gastarbajterske priče u segmentu Ljudi imaju obrise moderne (anti)bajke u kojoj se mnogima pružila prilika za srećnim krajem, ali ne bez žrtve i trajnih ožiljaka. Kroz lične predmete i sećanja prikazan je gastabajterski život razapet između dubokih krajnosti, tuge i blagostanja, velike uskraćenosti naspram uspeha, naglašavajući kontekst u kojem je, kao nikada ranije u istoriji, jedan radnik mogao sebi da priušti život u sopstvenom dvorcu.

Celinu Samoistorizacija čine fragmenti gotovih izložbi nekada organizovanih od strane entuzijasta koji su pažljivo prikupljali i izlagali dokumentaciju o organizaciji društvenog života i jugoslovenskim klubovima radnika van zemlje, čime su sačuvali svoja iskustva i postavili temelje moderne muzejske interpretacije.